Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireylerin dikkatini toplamakta zorlandığı, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren nörogelişimsel bir rahatsızlıktır. ADHD, sadece çocukları değil, yetişkinleri de etkileyebilir. Özellikle yetişkinlerde, iş hayatında ve sosyal ilişkilerde ciddi sorunlara yol açabilir. Bu bozukluk, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar ve belirtiler kişiden kişiye değişebilir. DEHB’nin tedavisinde ilaçlar, davranış terapileri ve çevresel düzenlemeler önemli rol oynar.

Bazı Kavramlar;

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan, dikkat süresinde kısalma, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterize kronik bir nörolojik bozukluktur. DEHB, yalnızca çocukları değil, yetişkinleri de etkileyebilir ve yaşam boyu sürebilir.

Hiperaktivite Bozukluğu (Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu – DEHB, İngilizce olarak ADHD) merkezi sinir sisteminin gelişimsel bir bozukluğudur. Genellikle çocukluk çağında başlar ve dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterizedir.

Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

1. Dikkat eksikliği
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik,

1. Dikkat Eksikliği Nedir? :

Dikkat eksikliği, bireyin dikkatini vermesi gereken konuya odaklanmada güçlük çektiği, dikkatini sürekli başka yerlere kaydırdığı ve uzun süreli konsantrasyon gerektiren işleri yaparken zorlandığı bir durumdur. Özellikle çocukluk döneminde sıkça görülen bir problem olmasına rağmen, yetişkinlerde de ortaya çıkabilir ve günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyebilir., Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak da bilinen bir bozukluğun parçası olarak veya başka bir rahatsızlığın semptomu olarak görülebilir.

• Detaylara dikkat edememe, sürekli hata yapma.
• Görevleri veya oyunları sürdürmekte zorlanma.
• Dinlemiyor gibi görünme.
• Talimatları takip edememe ve görevleri tamamlayamama.
• Organizasyon becerilerinde zorluk yaşama.
• Unutkanlık ve eşyaları sık sık kaybetme.

2. Hiperaktivite Nedir? :

Hiperaktivite ne demek; Hiperaktivite özellikle çocuklarda sıkça rastlanan bir durumdur. Bu terim, aşırı hareketlilik, enerji fazlası ve dürtüsellik gibi belirtileri kapsar. Hiperaktif bireyler, genellikle oturmakta, sakin kalmakta veya bir işe odaklanmakta zorlanırlar. Bu durum, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile yakından ilişkilidir.

• Yerinde duramama, sürekli hareket etme.
• Oturması gereken yerlerde oturamama.
• Sessizce oynayamama veya etkinliklerde bulunamama.
• Sürekli bir şeylerle meşgul olma veya aşırı konuşma.

3. Dürtüsellik Nedir? :

Dürtüsellik, genel olarak insan davranışlarını ve tepkilerini aniden ve düşünmeden yönlendiren içgüdüsel ya da ani istekler olarak tanımlanabilir. Bu terim, psikolojide ve davranış bilimlerinde sıkça kullanılır ve kişinin kontrolünü kaybettiği, plan yapmadan hareket ettiği durumları ifade eder. Dürtüsellik genellikle anlık tatmin ve belirli bir amaca yönelik olmayan, düşünce süreci ve sonuçları üzerinde yeterince düşünülmeden gerçekleştirilen hareketlerle ilişkilidir.

• Sorular tamamlanmadan cevap verme.
• Sırasını beklemekte zorlanma.
• Başkalarının sözünü kesme veya oyunlarını bölme.

Hiperaktivite neden olur?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) kesin bir neden belirlemek genellikle zordur çünkü birden fazla etkenin bir arada rol oynadığı düşünülmektedir. Her bireyin durumu farklı olabilir ve tedavi planı da kişiselleştirilmiş olmalıdır.

• Genetik faktörler,
• Beyinde hasar meydana gelmesi,
• Sinir, Stres, Öfke ve Kaygı,
• Çevresel etkenler,
• Fiziksel durumlar,
• Sosyal Faktörler,

Yetişkinlerde DEHB ?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) sadece çocukluk çağıyla sınırlı değildir. Yetişkinlerde de oldukça yaygın olarak görülen DEHB, iş, aile ve sosyal yaşamda çeşitli zorluklara yol açabilir.

Yetişkinlerde DEHB Belirtileri

Yetişkinlerde DEHB Belirtileri; Bireyden bireye farklılık gösterebilir ve bazen diğer rahatsızlıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle, doğru tanı koymak için uzman bir değerlendirme gereklidir. Yetişkinlerde DEHB belirtileri arasında;

• Dikkatin çabuk dağılması,
• Hiperaktivite veya aşırı huzursuzluk,
• Unutkanlık ve dalgınlık,
• Organize olamama ve İşleri zamanında tamamlayamama,
• Sürekli ertelemeler, sabırsızlık,
• Özgüven eksikliği,
• Sürekli sıkıntı duyma hali,
• Öfke kontrol sorunu yaşama,
• Depresyon
• Dürtüsel davranışlar ve öfke kontrolü zorlukları bulunur​.

Çocuklarda DEHB ?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve dikkat, dürtü kontrolü ve hareketlilik alanlarında zorluklara neden olan nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, sadece yaramazlık veya tembellik değildir; beyindeki bazı kimyasal maddelerin dengesizliğinden kaynaklanan tıbbi bir durumdur.

Çocuklarda DEHB Belirtileri

• Derslere odaklanamama
• Sık sık eşyalarını kaybetme
• Organize olamama
• Dikkat dağınıklığı
• Sürekli hareket halinde olma
• Yerinde duramama
• Aşırı konuşma
• Uygunsuz zamanlarda koşma veya tırmanma
• Sırasını bekleyememe
• Başkalarının sözünü kesme
• Sonuçlarını düşünmeden hareket etme

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Belirtileri

Çocuklarda dikkat eksikliği belirtileri, yaşa ve bireysel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak aşağıdaki belirtiler sıklıkla görülür:

• Oyun oynarken veya ders çalışırken odaklanamama
• Sık sık eşyalarını kaybetme
• Başladığı işi bitirememe
• Talimatları takip etmekte zorlanma
• Dinlerken dalıp gitme
• Detaylara dikkat etmeme

Önemli Not: Bu belirtiler her çocukta aynı şekilde görülmeyebilir ve DEHB tanısı yalnızca bir uzman tarafından konulabilir.

Çocuklarda Dürtüsellik Belirtileri :

• Aceleci, sabırsız, çabuk sıkılma,
• keyif aldığı işlerde sıkılmama,
• fazla ısrarcı olma,
• düşünmeden konuşma ve yapma,
• dağınık ve düzensiz olma,
• oyalanma,
• eşyasını kaybetme,
• ders masasına oturmakta zorlanma ve sık sık masadan kalkma,
• zamansız ve yersiz konuşma,
• bekleyememe,
• sert dilli olma,
• öfke patlamaları, ağlama krizi, ani karar verme ve sinirlenme

Dikkat Eksikliği Olan Çocuğun Özellikleri

• Dikkat dağınıklığı: Çocuk kolayca dikkati dağılır, bir işe odaklanmakta zorlanır, sık sık eşyalarını kaybeder ve başladığı işi bitiremeyebilir.
• Hiperaktivite: Çocuk sürekli hareket halindedir, yerinde duramaz, uygunsuz zamanlarda koşar veya tırmanır, sessiz oyun oynamakta zorlanır.
• Dürtüsellik: Çocuk sonuçlarını düşünmeden hareket eder, sırasını beklemekte zorlanır, sorular tamamlanmadan cevap verir ve söz keser.
• Organizasyon becerilerinde zorluk: Çocuk eşyalarını düzenli tutmakta, ödevlerini takip etmekte ve zamanı yönetmekte zorlanabilir.
• Sosyal becerilerde zorluk: Çocuk akranlarıyla iletişim kurmakta, arkadaşlık ilişkileri geliştirmekte ve sosyal kurallara uymakta zorluk yaşayabilir.
• Duygusal dalgalanmalar: Çocuk çabuk sinirlenebilir, öfke nöbetleri geçirebilir veya sık sık ağlayabilir.
• Öğrenme güçlüğü: Çocuk okuma, yazma veya matematik gibi akademik becerilerde zorluk yaşayabilir.

Çocuklarda DEHB Tedavisi

1.İlaç tedavisi: İlaçlar dikkat ve odaklanmayı artırırken, davranış terapisi çocuğun olumlu davranışlarını pekiştirmeyi ve dürtü kontrolünü geliştirmeyi hedefler.

2.Davranış terapisi

3.Aile eğitimi :Aile eğitimi ise ebeveynlere DEHB’li çocuklarıyla nasıl başa çıkacakları konusunda rehberlik sağlar.

4.Mizaç analizi (kişilik testi) yapılarak tedavi: Mizaç analizi ile çocuğun davranışlarının nedenleri ve çözüm yolları ortaya çıkıyor aynı zamanda duygularını anlama ve duygularına hitap etme , duygularını ifade etme, duygularını yönetme yolları da ortaya çıktığı için çocuğun sağlıklı kişilik ve psikolojik gelişimine, anne babası arasındaki sağlıklı iletişime ve davranışlarındaki olumsuzlukların çözümüne katkı sağlıyor.

DHEB tanısı alan öğrencilerin en büyük ihtiyacı anlaşılmaktır, mizaç analizi yapıldığında çocuğun nelere ihtiyacı olduğu hemen anlaşılır.

DEHB şiddetine ve bireysel ihtiyaçlarına göre tedavi planı kişiselleştirilmeli ve bir uzman tarafından düzenli olarak takip edilmelidir. Unutulmamalıdır ki erken tanı ve uygun tedavi ile DEHB’li çocuklar başarılı bir yaşam sürebilirler.

Hiperaktif Bebek

Bebeklerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) teşhis edilmesi mümkündür, ancak bu nadirdir. Daha çok beyin gelişiminin tamamlanmasından sonra okul öncesi dönemde ve okul çağında belirtiler göstermeye başlar

Hiperaktif Bebek Belirtileri

Bebeklerde DEHB tanısı koymak zor olabilir çünkü bu belirtiler normal bebek davranışlarının bir parçası olabilir. Bu nedenle, bir çocuğun DEHB olup olmadığını belirlemek için dikkatli bir gözlem ve uzman değerlendirmesi gereklidir. Bebeklerde DEHB belirtileri şunları içerebilir;

• Aşırı hareketlilik – Sürekli enerjik
• Uyku sorunları
• Dürtüsellik
• Dikkat eksikliği
• Kolik Belirtileri
• Duyarlılık

Dikkat Eksikliği Neden Olur?

Dikkat eksikliği, günümüzde hem çocukları hem de yetişkinleri etkileyen yaygın bir sorundur. Peki, dikkat eksikliği neden olur? Bu sorunun cevabı tek bir faktöre indirgenemez. Genetik yatkınlık, beyin kimyası, çevresel etkenler ve yaşam tarzı gibi bir dizi faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir.

• Genetik Yatkınlık: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan bireylerin ailelerinde DEHB öyküsü sıklıkla görülür. Bu durum, genetik faktörlerin dikkat eksikliğinde önemli bir rol oynadığını düşündürmektedir. Araştırmalar, DEHB ile ilişkili bazı gen varyantlarını belirlemiş olsa da, genetik yatkınlığın tek başına dikkat eksikliğine neden olmadığı bilinmektedir.
• Beyin Kimyası ve Yapısı; Beyindeki bazı nörotransmitterlerin (dopamin, noradrenalin gibi) düzeylerindeki dengesizlikler dikkat eksikliği ile ilişkilendirilmiştir. Özellikle dopamin, motivasyon, ödül ve dikkat süreçlerinde önemli bir rol oynar. Beyindeki dikkat ve odaklanmadan sorumlu bölgelerdeki yapısal farklılıklar da dikkat eksikliği ile ilişkilendirilmiştir.
• Çevresel Etkenler: Hamilelik sırasında maruz kalınan bazı toksinler (alkol, sigara gibi) ve erken çocukluk dönemindeki olumsuz yaşantılar (ihmal, travma gibi) dikkat eksikliği riskini artırabilir. Ayrıca, kurşun gibi ağır metallere maruz kalma da dikkat sorunlarına yol açabilir.
• Yaşam Tarzı Faktörleri; Düzensiz uyku, sağlıksız beslenme, hareketsizlik ve aşırı ekran süresi gibi yaşam tarzı faktörleri de dikkat eksikliğini tetikleyebilir veya var olan dikkat sorunlarını kötüleştirebilir.

DHEB -Mizaç İlişkisi:

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile mizacın ortak yönü her ikisi de doğuştan olmasıdır. Mizaç olsun, DEHB olsun 3-12 yaş döneminde çocuğu yakından tanımak çocuğun sağlıklı kişilik gelişimine büyük katkı sağlar.

Mizaç analizi yapıldığında çocuğun nelere ihtiyacı olduğu hemen anlaşılır. Mizaç analizi ile çocuğun davranışlarının nedenleri ve çözüm yolları da ortaya çıkar ve anne baba çocuğuyla nasıl iletişim kuracağını ve DHEB in davranışsal nedenlerini ve çözüm yollarını da öğrenmiş olur.

Çocuk şayet uzman doktor tarafından DEHB tanısı almamışsa , çocuğun davranışlarına göre DEHB olarak etiketlememek gerekir. Çünkü DEHB ve mizaç her ikisi de doğuştan geliyor ve çocuktaki görülen DEHB benzeri davranışları çocuğun mizacıyla da ilgili oluyor .O yüzden mizaç analizi DHEB, mizaç ayrımını yapmak için faydalı oluyor.

DHEB ve Çözüm Yolları :

DEHB tanısı alan çocuklar 3 şeyi çok yaşar.

• Davranış Sorunlarını: Aşırı ısrar, sabırsız, ağlama krizi, öfke patlamaları, sinirlilik vb.
• Eğitim Sorunları: Masaya oturmakta zorlanma ve sık sık kalkma, zorla ödev yapma, isteksiz davranma.
• Anne baba ile arasındaki iletişim sorunları.

Çalışmalarımız ve Çözüm Yolları:

• Davranışlarındaki olumsuzlukların tespiti ve çözüm yolları
• Eğitim sorunlarına çözüm yolları.
• İletişim yollarına çözüm yolları.
• Önlenmesi gereken yönlerinin tespiti ve çözüm yolları.

Unutmamalı ki çözümü ararken İlk öncelik davranışı anlamak ve çocuğu yakından tanımaktır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Tanısı Alan Öğrencilerimiz ve Ailelerimiz ile de Çalışıyoruz.

Bu tanıyı alan öğrencilerin mizaç analizini yapıp mizaç tipi ve özellikleri belli olunca anne, baba ve çocuk arasında sağlıklı iletişim ve davranışlarının nedenlerini ve çözüm yollarını öğrenme de gerçekleşiyor.

Anne baba çocuğuna nasıl yaklaşması gerektiğini ve iletişim kurması gerekiyor bunun yollarını da öğreniyor. Öğrenci derslerine zorlanmadan çalışıyor.

DHEB Tanısı Alan Öğrenci ve Okul Başarısı :

DHEB tanısı alan öğrencilerin okul başarısında ve yaşadığı eğitim sorunlarının çözümünde en iyi eşlikçilerden biri de öğrenci koçudur. Öğrenci koçu DEHB’in eğitim boyutunda tecrübeli olmalı eylem ve bilgi olarak da aileye ve öğrenciye destek olmalıdır.

DEHB tanısı alan öğrenciler için mutlaka bir eşlikçi olmalıdır .Öğrenci, öğrenci koçum beni anlıyor ve ilgi gösteriyor demeli.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri en çok okul öncesi dönemde ortaya çıkmaktadır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı alan öğrencilerin en çok zorlandığı sınıflar ortaokul 5.sınıf ve 6.sınıf olmaktadır. 7.sınıf ve 8.sınıfta daha az zorlanmaktadırlar.

DEHB tanısı alan öğrencilerin 5, 6, 7.sınıflarında eksikleri varsa LGS de zorlanmaktadırlar. O yüzden özellikle 5.sınıfta ve 6.sınıfta öğrenci koçluğu desteği bu öğrenciler için önemlidir. Genellikle öğrenci ve aileler özellikle ilkokul da okul öğretmenlerinin öğrenciyi anlamadığı ve anlayış göstermediği üzerinde dururlar.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı alan öğrenciler başarı için destek ararlar ve buna çok ihtiyaç duyarlar.
DEHB tanısı alan öğrencilerin bilgisi vardır ama bilgiyi organize edemediği için geç öğrenirler.
Öğrenci koçu, öğrenciye hem öğrenmeyi öğrenme yollarını hem de bilgiyi organize etme yollarını gösterir.

DEHB tanısı alan öğrenciler dershane ortamından fazla istifade edemezler çünkü onlar ilgi arar o ilgiyi orada bulamadığı için istifade edemezler. Öğrenci koçu öğrencisini günlük takip eder günlük iletişim kurarak ilgilenir ve mizaç analizi yaparak mizacına göre motivasyonunu sağlar.

Anne baba 5. sınıftan itibaren akademik başarısı zayıf diye öğrenciyi ihmal edebiliyorlar halbuki öğrenci en çok 5. sınıfta zorlanır ve desteğe ihtiyaç duyar.

DHEB tanısı alan öğrenciler ev de masaya oturup ders çalışmakta zorlanır sık sık masadan kalkarlar öğrenci koçu böyle durumlarda pomodoro tekniği başta olmak üzere diğer önemli teknikleri uygulayarak ders çalışma alışkanlığı kazanmasını ve aynı zamanda yapabildiğini başarabildiğinin yollarını da göstererek iç motivasyon kazanmasını da sağlar.

Bu öğrencilerin okul başarısında evde uygulayacağı rutin düzen oluşturmak önemlidir öğrenci koçu ev ortamında öğrenciye ve aileye rutin düzen oluşturma yollarını gösterir ve öğrenci neyi ne zaman nasıl yapılacağını öğrenmeye başlar.
İlkokul da öğretmen ve anne – baba desteği önemli iken ortaokul da öğrenciyi, mizacını, DHEB’i iyi bilen bir öğrenci koçunun desteği çok önemlidir.

DHEB tanısı alan öğrenciler ödev yapmayı çok isterler ama sık sık eleştiri, uyarı vb. aldıkları için yapamayacağına, başaramayacağına inanır o yüzden bu öğrencilere seviyelerine göre ödev vermek gerekir aile eğitim öğrenci koçluğu olarak öğrenciye küçük adımlar küçük hedefler belirleyerek başarma duygusu tattırarak yol almaktayız.

DHEB tanısı alan öğrenciler motive olamadıklarında eyleme geçmekte zorlanırlar ve ertelemeye başlarlar aile eğitim öğrenci koçluğu olarak öğrencilerimizin mizaç analizini yapıyoruz ve mizacına göre motivasyon kazanmasını sağlıyoruz ayrıca mizacına göre derslerine nasıl çalışacağı ödevlerini nasıl yapacağı, ödev yapmama nedenleri de ortaya çıkıyor mizacına göre çözüm yolları sunuyoruz.

Mizaç analizi yaptığımızda öğrencinin davranışlarının nedenleri ve çözüm yolları da ortaya çıkıyor anne baba çocuğunu Her yönüyle yakından tanımaya başlıyor ve aralarında sağlıklı iletişim başlıyor bu iletişim öğrencinin derslerine, kişiliğine olumlu yapıcı yönde katkı sunuyor.

DHEB tanısı alan öğrencilerin başarısında kurallar ve program önemlidir öğrencimize seviyesine ve ihtiyaçlarına göre program yapıyoruz neyi, ne zaman ve nasıl yapılacağını öğrenmeye başlıyor. DHEB tanısı alan öğrencilerin en büyük ihtiyacı anlaşılmaktır ve ilgi görmektir. Kendilerinin dinlenilmesini isterler ve severler. Öğrenci koçluğu olarak öğrencimizle bire bir ilgileniyoruz ona değer veriyoruz yol arkadaşlığı yapıyoruz bu şekilde öğrenci de kendine güven, odaklanma ve vazgeçmemeyi öğreniyorlar.

DHEB Tanısı Alan Öğrenciye Nasıl Destek Veriyoruz:

DHEB tanısı alan çocuklara sağlık alanındaki uzmanlar tıp ilmiyle, bizler öğrencinin eğitim boyutuyla ve okul başarısına katkı sunarak destek ve hizmet veriyoruz.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklardan yetişkinlere kadar geniş bir yaş aralığını etkileyen, yaşam kalitesini düşürebilen nörogelişimsel bir rahatsızlıktır. DEHB’li bireyler, dikkat dağınıklığı, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle mücadele ederken, bu durum akademik başarıyı, iş performansını ve sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir. DEHB’nin nedenleri arasında genetik yatkınlık, beyin kimyası, çevresel faktörler ve yaşam tarzı gibi birçok etken bulunur.

Erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri (ilaç tedavisi, davranış terapisi, aile eğitimi, mizaç analizi) ile DEHB’li bireyler, yaşamlarını daha kontrollü ve başarılı bir şekilde sürdürebilirler. Özellikle çocuklarda DEHB tanısı alındığında, ailelerin ve eğitimcilerin doğru yönlendirmelerle çocuğun potansiyelini ortaya çıkarmasına yardımcı olması büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki DEHB bir engel değil, farklı bir öğrenme ve davranış biçimidir.